Dzisiaj poświęcimy naszą uwagę szczególnemu tematowi. Dowiemy się, czym dokładnie są roślinne metabolity oraz poznamy ich rodzaje i znaczenie dla zdrowia. A to nadal nie wszystko, dlatego koniecznie czytaj dalej, aby dowiedzieć się, jakie jeszcze nowinki żywieniowe przygotowałyśmy specjalnie dla Ciebie. Zaczynamy!
Metabolity roślinne – co to za związki?
Pozwól, że rozbijemy to pojęcie na czynniki pierwsze, aby było Ci je prościej zrozumieć. Metabolity to nic innego jak związki organiczne oraz nieorganiczne, które są produkowane przez komórki oraz stanowią produkt metabolizmu. Proces ich powstania zachodzi jednak nie tylko w organizmach ludzkich, ale również w roślinach i to właśnie temu zagadnieniu poświęcimy nasze dzisiejsze spotkanie. Nie ma więc po co zwlekać, idźmy dalej.
Zanim ujawnimy Ci, jakie są rodzaje metabolitów roślinnych, dobrze byłoby jeszcze napomknąć przynajmniej słowo o ich funkcjach, a wśród nich możemy wyróżnić m.in.:
- magazynowanie energii,
- regulacje procesu wzrostu,
- prowadzenie komunikacji między komórkami
- czy też obronę przed szkodnikami.
Jak widzisz te być może niepozorne związki chemiczne, potrafią naprawdę wiele zdziałać. Co więcej, są one nie tylko niezwykle cenne dla roślin, ale i dla nas – o czym szerzej dowiesz się w dalszej części tekstu. Z kolei teraz zajmiemy się kwestią kategoryzacji metabolitów roślinnych, zatem do dzieła!
Metabolity pierwotne i wtórne roślin
Na sam początek wystarczy Ci zapoznanie się z jedną prostą zależnością. Metabolity pierwotne roślin to w dużym skrócie substancje podstawowe odpowiadające za pełnienie funkcji fizjologicznych. Jeśli chodzi o związki wtórne, pisząc o nich, mamy na myśli produkty przemiany materii. Możemy więc przejść już do bardziej precyzyjnej kategoryzacji.
Jak zdążyliśmy sobie omówić, roślinne metabolity pierwotne mają istotne znaczenie fizjologiczne. Do grona pełnionych przez nich funkcji możemy zaliczyć te o charakterze energetycznym, budulcowym czy też zapasowym. Przygotowałyśmy dla Ciebie również krótką listę przykładów tych związków, a są to:
- węglowodany,
- tłuszcze,
- białka, w tym enzymy
- aminokwasy,
- oraz chlorofil.
Metabolity pierwotne to zatem substancje, które są niezbędne do życia rośliny, bez nich nie mogłaby ona się dogodnie rozwijać, kiełkować ani zachować swojego pięknego zielonego koloru.
Weźmy więc teraz pod lupę wtórne metabolity roślinne. Stanowią one tzw. substancje bioaktywne, które nie pełnią żadnych funkcji odżywczych. Czemu w takim razie służą? Już podpowiadamy – ich rola mimo wszystko pozostaje nieoceniona, ponieważ chronią one na przykład przed chorobami czy atakami szkodników. Metabolity wtórne to substancje, które czynią rośliny konkurencyjnymi w swoim własnym środowisku. Te małe cząsteczki wywierają szeroki zakres działania na samą roślinę i inne żywe organizmy. Powodują także kwitnienie, zawiązywanie owoców oraz utrzymują wieloletni wzrost. Działają jako środki przeciwdrobnoustrojowe i pełnią rolę atraktantów lub odwrotnie, jako repelenty.
W królestwie roślin odkryto ponad 50 000 metabolitów wtórnych. Zioła lecznicze i wiele nowoczesnych leków opierają swoje działanie na wtórnych metabolitach roślinnych. Zostały opisane jako antybiotyki, środki przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe, dzięki czemu są w stanie chronić rośliny przed patogenami. Poza tym stanowią ważne związki pochłaniające promieniowanie UV, zapobiegając w ten sposób poważnym uszkodzeniom liści pod wpływem światła.
Co ciekawe, metabolitów wtórnych nie znajdziemy w każdej roślinie, a tylko w niektórych, określonych grupach. Jeśli chodzi o przykłady tych substancji, możemy tutaj wyróżnić m.in.:
- saponiny,
- karotenoidy,
- fitoestrogeny,
- flawonoidy,
- polifenole
- alkaloidy,
- steroidy,
- składniki mineralne wraz z witaminami,
- a także olejki eteryczne.
Najwyraźniej nastał już odpowiedni moment na to, aby zastanowić się głębiej nad właściwościami roślinnych metabolitów. A w końcu, gdzie indziej znajdziesz tak przystępną dawkę wiedzy podaną w przyjaznej w formie, jak nie u nas – w znajomym gronie miłośniczek zdrowego stylu życia? Zapraszamy więc do dalszego czytania, naprawdę zrobi się jeszcze ciekawiej.
Metabolity roślinne – przykłady najcenniejszych właściwości
Opisywanie wyjątkowo dobroczynnych dla organizmu właściwości zdrowotnych konkretnych substancji to prawdopodobnie jeden z naszych ulubionych momentów każdej podróży. W końcu to bardzo ekscytujące móc wypływać razem z Tobą na nieznane wody i przewodniczyć Ci na bezkresach nowej wiedzy dotyczącej naszego organizmu.
Jak na razie dowiedzieliśmy się już wspólnie, jakie funkcje spełniają metabolity dla samych roślin. Ponadto poznaliśmy też główny podział na substancje pierwotne i wtórne. O czym należałoby jeszcze wspomnieć? Z całą pewnością tak jak my nie możesz się już doczekać związku metabolitów roślinnych z naszym zdrowiem. Dlatego, nie będziemy dłużej trzymać Cię w niepewności, przejdźmy zatem do sedna.
Rola metabolitów roślinnych w organizmach ludzkich również jest bardzo interesująca oraz można w niej dostrzec naprawdę cenny prozdrowotny potencjał, któremu już za chwilę przyjrzymy się z bliska. Ciekawe, czy spodziewasz się jakiegoś konkretnego działania. Na pierwszy ogień weźmiemy sobie antyoksydacyjne właściwości metabolitów roślinnych.
Przy tym konkretnym przykładzie z pewnością nie mogłybyśmy się obejść bez nawiązania do karotenoidów. Stanowią one metabolity wtórne roślin, które mają specjalne właściwości antynowotworowe. Spożywany w diecie likopen lub β-karoten powiązano ze zmniejszonym ryzykiem wystąpienia wielu rodzajów nowotworów, w tym prostaty, piersi, płuc, jelita grubego, endometrium, jajnika, szyjki macicy, trzustki, czy żołądka. Dlatego zwiększenie spożycia tych karotenoidów jest szczególnie korzystne dla zmniejszenia ryzyka raka. Dlatego, jak najbardziej należy się tym substancjom nasza wdzięczność.
Przy okazji rozważań na temat wtórnych metabolitów roślinnych chciałybyśmy jeszcze podkreślić, że oddziałują one również na antyoksydacyjne działanie witamin A, C i E, dodatkowo wzmacniając ich właściwości. To niewątpliwie kolejna świetna wiadomość dla wszystkich, którzy szukają coraz to nowszych sposobów na ograniczenie szkodliwego wpływu wolnych rodników na organizm.
Jeśli natomiast chodzi o składniki roślinne wspierające układ immunologiczny, jest to kategoria, do której moglibyśmy z powodzeniem zaliczyć polifenole. Co to za związki i ile są w stanie zdziałać? Długo można by o tym pisać, ale skupmy się na najważniejszych dla nas aspektach. Polifenole przede wszystkim wykazują się działaniem przeciwwirusowym, przeciwbakteryjnym, a nawet przeciwgrzybiczym. Wykazano, że polifenole wzmacniają przeciwnowotworową aktywność immunologiczną, a także procesy immunomodulacyjne i odporność błony śluzowej jelit. W formie dodatkowego smaczku zdrowotnego chciałybyśmy wskazać Ci na jeszcze trzy szczególne funkcje polifenoli, a mianowicie:
- uszczelnianie naczyń krwionośnych,
- ochrona mięśnia sercowego
- i obniżanie ciśnienia.
Zastosowanie metabolitów roślinnych w medycynie naturalnej to wciąż bardzo szeroki temat, w który można się stale zagłębiać. Zależy nam na tym, aby przekazać Ci najważniejszą esencję tego zagadnienia, dlatego czas na jeszcze jeden mały dodatek od nas.
Do wyjątkowych właściwości zdrowotnych omawianych dzisiaj substancji, a konkretniej fitosteroli, możemy zaliczyć jeszcze takie pozytywne efekty jak np.: regulacja poziomu glukozy we krwi. To działanie ma akurat bardzo istotne znaczenie w profilaktyce cukrzycy, dlatego warto mieć to z tyłu głowy.
Związki roślinne a profilaktyka chorób – następnym razem, kiedy spotkasz się z takim zestawieniem, będziesz już wiedzieć, że absolutnie nie jest ono przypadkowe. To wspaniałe, że natura obdarowała nas takimi dobrodziejstwami. Teraz przyszedł tylko czas na naszą rolę, dlatego zachęcamy Cię z całego serca do dalszego dowiadywania się kolejnych informacji na temat cennych, prozdrowotnych właściwości naszych kochanych roślin. Jednak zanim się pożegnamy, czas poruszyć jeszcze jedno ważne zagadnienie, jakim jest zrównoważona dieta oparta na metabolitach roślinnych. W takim razie w drogę, przejdźmy wspólnie przez ostatni już etap naszej dzisiejszej podróży.
Metabolity roślinne w jedzeniu – gdzie ich szukać?
Fitozwiązki (inne określenie metabolitów roślinnych) to naprawdę spora skarbnica cennych właściwości zdrowotnych, o czym przekonaliśmy się wspólnie w poprzednim etapie naszego spotkania. Teraz nadszedł już czas na uporządkowanie zdobytej wiedzy i przekazanie Ci prawdopodobnie najbardziej wyczekiwanej j informacji – a mianowicie – w jakim pożywieniu szukać omawianych dzisiaj substancji.
Dieta bogata w metabolity roślinne a zdrowy tryb życia
Jak już pewnie się doskonale domyślasz, korzystanie z cennych odżywczych substancji i uwzględnianie ich w diecie może nieść za sobą wiele zalet. Ustalmy więc zatem, w jakich pokarmach występują metabolity roślinne. Poniżej przygotowałyśmy dla Ciebie krótką listę zawierającą kilka przykładów.
- Marchewki, bataty i dynie – to właśnie w nich znajdziesz karotenoidy, przykładem może być beta-karoten o właściwościach przeciwstarzeniowych.
- Rośliny strączkowe, kakao, owoce jagodowe, zioła, herbata, przyprawy, orzechy – stanowią źródło polifenoli i charakteryzują się antyoksydacyjnym wpływem na organizm.
- Kiełki lucerny – zawierają w sobie fitoestrogeny, które m.in. zapobiegają chorobom serca, a także osteoporozie.
- Ciecierzyca i inne rośliny strączkowe – to z kolei przykłady pokarmów zawierających metabolity pierwotne np. białko będące składnikiem budulcowym naszych mięśni.
Oczywiście spis składników mógłby być zdecydowanie dłuższy, ale zawsze trzeba od czegoś zacząć. Solidny kawałek wiedzy już za nami i wierzymy, że udało nam się dzisiaj wzbogacić Twoje żywieniowe kompetencje. Życzymy Ci dużo powodzenia na wspaniałej dietetycznej drodze i bardzo cieszymy się, że możemy kroczyć nią razem z Tobą.
Bibliografia:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7123774/
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1388198120300056
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5925142/
- https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-981-16-4779-6_12
- https://www.cambridge.org/core/journals/proceedings-of-the-nutrition-society/article/plant-secondary-metabolites-and-gut-health-the-case-for-phenolic-acids/70A2BF0418663808D4345BFDED69DBCF
- https://wydawnictwo.pttz.org/wp-content/uploads/2017/12/12_Zdunczyk.pdf